ได้เข้ารับการอบรมในโครงการอบรมเชิงปฏิบัติการการผลิตพืชระบบปลอดภัยและระบบอินทรีย์แบบครบวงจรเชิงการค้า เมื่อ กันยายน 2559 จึงมีเรื่องเล่าที่น่าสนใจ
- ได้เรียนรู้เรื่องเกี่ยวกับมาตรฐานเกษตรอินทรีย์สากล ระบบควบคุมภายในและปัจจัยการผลิต จาก รศ.ดนุวัต เพ็งอ้น และการผลิตเมล็ดไว้ใช้เอง จาก ผศ.ฉันทนา วิชรัช
ซึ่งได้เก็บตกสาระสำคัญที่น่าสนใจจากอาจารย์ทั้ง 2 ท่านมาเล่าสู่กันฟังดังนี้
อายุสัตว์กินพืช และสัตว์กินเนื้อที่มีความแตกต่างกันอย่างชัดเจน ซึ่งพบว่า อายุสัตว์กินพืชจะมีช่วงอายุค่อนข้างยาวกว่า
คนทั่วโลกต้องการสินค้า มีคุณภาพ ปลอดภัย มีมาตรฐานสากล และตรวจสอบย้อนกลับได้ (Traceability) ว่ามาอย่างไร จากอะไร ที่ไหน เมื่อไร ทำไม
แล้วมาตรฐานอาหารจากการเกษตรเป็นอย่างไร
1) เกษตรอินทรีย์
1.1) PGS (Participatory Guarantee System) : รับรองกันเองในชุมชน หรือเรียกว่า “ตลาดสีเขียว”
1.2) Third Party หรือมีบุคคลที่ 3 มาตรวจรับรองเพื่อขายตลาดทั่วโลก
2) เกษตรปลอดภัย หรือ GAP
2.1) ทำกันเอง รับรองเอง และกินกันเอง และกล่าวอ้างกันว่าเป็น GAP หรือเกษตรอินทรีย์ 100%
2.2 GAP (Good Agricultural Practice) : มีมาตรฐาน หลักเกณฑ์ควบคุมและกำหนดการใช้เคมี เช่น ใส่ปุ๋ยอะไรได้เท่าไร ใช้ยาอะไรได้ อะไรห้าม ใช้ได้เมื่อไร ใช้แล้วกี่วันเก็บผลผลิต
………………………………………………………………………………………………………………………………
ปุ๋ย หรือ อาหารพืชผลิตมาจาก 2 ทาง คือ
1) จากอินทรีย์วัตถุหรือมีชีวิต ได้แก่ ปุ๋ยชีวภาพ ปุ๋ยหมัก
2) จากอนินทรีย์หรือไม่มีชีวิต ได้แก่ ปุ๋ยเคมี
สารเคมีที่มาใช้ในการเกษตรมาจากไหน
………………………………………………………………………………………………………………………………
ปุ๋ยเคมีทำมาจากน้ำมัน ผสมปิโตรเคมี หินปูนและดินเหนียว
ถ้าประเทศไทยนำเข้าปุ๋ยเคมี 5 พันล้านตันต่อปี จะมี ดินเหนียว หินปูนและเถ้า ตกค้าง 2.5 พันล้านตัน
………………………………………………………………………………………………………………………………
สภาพดินที่อุดมสมบูรณ์ “ดินมีชีวิต”
มีจุลินทรีย์และสัตว์เล็กๆ อาศัยอยู่มากมาย
โครงสร้างดินโปร่งทำให้มีช่อง อากาศและน้ำเข้าได้ง่าย รากพืชแตกรากไปได้ยาว
………………………………………………………………………………………………………………………………
น้ำที่หมุนเวียนอยู่บนโลกมาจาก 2 ทาง คือ
1) ประเทศเขตหนาวน้ำมาจาก “หิมะ”
2) ประเทศเขตร้อนน้ำมาจาก “ป่าไม้”
ดังนั้น ประเทศไทย : ต้นไม้หมด น้ำหมด
ไม่มีป่า > ไม่มีต้นไม้ > ไม่มีน้ำ > ไม่มีอาหาร
………………………………………………………………………………………………………………………………
โดนฝรั่งหลอกแล้ว
พืชมี “แคลเซียม” มากกว่านมวัวถึง 2-10 เท่า ตัวอย่างเช่น
นมวัวสด มีแคลเซียม 118 mg/100g
ใบมะกูด มีแคลเซียม 1,672 mg/100g
ถั่วเหลือง มีแคลเซียม 245 mg/100g
งาดำคั่ว มีแคลเซียม 1,452 mg/100g
………………………………………………………………………………………………………………………………
ก่อนผลิตเมล็ดพันธุ์จะต้องมีพันธ์ดีที่ต้องการ
* เมล็ดพันธุ์พืชผักส่วนใหญ่ในปัจจุบันเป็นเมล็ดพันธุ์ลูกผสมซึ่งจะมีลักษณะเด่นสม่ำเสมอ แต่ไม่สามารถถ่ายทอดสู่รุ่นลูกได้ (เนื่องจากลูกผสมมีความเด่นเหนือพ่อ-แม่)
* พันธุ์พืชที่ดีควรเป็นพันธุ์แท้ เพื่อเกษตรกรสามารถผลิตเมล็ดพันธุ์ไว้ใช้เองได้ เก็บเมล็ดพันธ์ต่อได้รุ่นต่อรุ่นโดยยังคงลักษณะตามสายพันธุ์
* เมล็ดพันธ์ที่มีคุณภาพดี คือ เมล็ดพันธ์ที่มีความแข็งแรง มีความงอกสูง เก็บรักษาไว้ได้นาน
* เมื่อ มะเขือ 1 เมล็ดปลูกได้ 1 ต้น
หาก 1 ต้น ออกผลได้ 50 ลูก
มะเขือ 1 ลูกมีเมล็ด 300 เมล็ด
เมล็ดมะเขือ 300 เมล็ด ได้มะเขือ 300 ต้น
มะเขือ 300 ต้น ได้ผล 300 x 50 = 15,000 เมล็ด
นี่คือ มหัศจรรย์ของเมล็ดพืช ซึ่งเกษตรกรสามารถคัดเลือกเมล็ดพันธุ์พืชผัก ขยายพันธ์เพื่อเก็บรักษา และสร้างผลผลิตได้อย่างต่อเนื่อง
………………………………………………………………………………………………………………………………
การคัดเลือกพันธุ์ทำโดย
1) สังเกตจากพันธุ์พืชที่มีอยู่ว่ามีจุดเด่นที่น่าสนใจอะไรบ้างที่ต้องการ
2) ดูว่าขยายพันธุ์ด้วยวิธีการใด
2.1 ขยายพันธุ์โดยไม่ใช้เพศ
- ดูว่าจะเพิ่มปริมาณต้นที่คัดเลือกได้อย่างไรบ้าง เช่น การตอน การปักชำ
- การคัดเลือกรายต้นและเพิ่มปริมาณจะทำให้มีความคงที่ทางพันธุกรรมตามที่ต้องการซึ่งเป็นวิธีการที่ดีที่สุดแต่ทำได้ช้า
2.2 ขยายพันธุ์โดยใช้เพศ
การคัดเลือกพันธุ์ต้องระวังไม่ให้มีพันธุ์อื่นมาผสม โดย
2.2.1 ผสมตัวเอง เช่น มะเขือเปราะ มะเขือเทศ สามารถทำโดย
- ใช้ถุงกระดาษครอบดอกก่อนดอกจะบาน 1-2 วัน เมื่อติดผลจะนำผลแก่ไปเพาะขยายพันธ์ต่อ
- ทำการคัดเลือกไปเรื่อยๆ จนกว่าเมื่อนำเมล็ดพันธุ์ที่ได้ไปปลูกแล้วให้ลักษณะเหมือนกันทุกต้น
2.2.2 ผสมข้าม เช่น แตงกวา บวบ มะระ สามารถทำโดย
- เลือกต้นที่ต้องการ เลือกดอกตัวผู้และดอกตัวเมียภายในต้นเดียวกันซึ่งเป็นดอกที่จะบานในเช้าวันรุ่งขึ้น ทำการครอบดอกไว้
- ในตอนเช้าเมื่อดอกบาน เด็ดดอกตัวผู้มาผสมกับเกสรตัวเมียแล้วครอบดอกไว้เหมือนเดิม
- เมื่อติดผล เมล็ดแก่ นำไปปลูกและคัดเลือกพันธุ์ต่อไป
………………………………………………………………………………………………………………………………
จากการศึกษาวันนี้เรารับรู้ว่า
- มาตรฐานสากล จำเป็นต้องมีการควบคุมและตรวจสอบ ซึ่งห้อง Lab สำหรับตรวจวัดคุณภาพ เป็นเครื่องมือหนึ่งที่จำเป็น เนื่องจากได้รับการยอมรับว่าผลที่ได้ตรวจสอบแล้วน่าเชื่อถือหรือไม่
- สำหรับพืชผักแล้ว เกษตรกรสามารถคัดเลือกเมล็ดพันธุ์พืชผัก ขยายพันธ์เพื่อเก็บรักษา และสร้างผลผลิตได้อย่างต่อเนื่อง
(อาจารย์ ม.แม่โจ้...สุดยอดจริงๆ...)
หมายเหตุ : หากมีความผิดพลาดในเนื้อหาที่เกิดขึ้นเกิดขึ้นไม่ได้เกิดจากการสั่งสอนของอาจารย์ แต่เกิดจากการจดบันทึกของผม ซึ่งผมพยายามตรวจทานดูแล้ว
