เมื่อต้องการใช้และแลกเปลี่ยนข้อมูลในระบบ GIS ควรจำแนกกลุ่มข้อมูลเป็น 3 กลุ่ม
ภายหลังที่อ่านบทความ “การกำหนด Feature Type กับความเกี่ยวข้องสัมพันธ์กับ มาตราส่วนของแผนที่ฐาน” และบทความ “สิ่งที่ต้องเข้าใจ...เมื่อสร้างชั้นข้อมูลอ้างอิงตำแหน่งของแผนที่ฐาน (Base Map) ในระบบ GIS” ทำให้รู้จักคำว่า แผนที่ฐาน (Base Map)
คำถามต่อมาคือ นอกจากแผนที่ฐานแล้วในระบบ GIS ควรจะมีกลุ่มข้อมูลอะไรอีกบ้าง ทำไมต้องแบ่งกลุ่มข้อมูลนั้น
ข้อมูลในระบบ GIS มีทั้งข้อมูล Spatial data และ Attribute data ซึ่งมีมากมายหลายชั้นข้อมูล หลายมาตราส่วน หลายประเภท หลายนิยาม หากต้องการใช้ข้อมูลจะสร้างใหม่ทำไม (ยกเว้นต้องการใช้งบประมาณหรือมีนัยอื่นๆ ซ้อนอยู่) สิ่งที่ต้องพิจารณาเริ่มแรกควรมองหาว่ามีแหล่งข้อมูลที่ต้องการใช้ว่ามีใคร หน่วยงานไหนทำไว้บ้าง สามารถแลกเปลี่ยนใช้งานร่วมกันได้หรือไม่
ในองค์กรหนึ่งๆนั้น เมื่อนำระบบ GIS ไปพัฒนาใช้งานสิ่งแรกที่ต้องการคือข้อมูล หากองค์กรเดี่ยวที่ไม่มีแผนก สาขาหรือหน่วยงานย่อย การจัดทำ จัดหาและใช้งานข้อมูลในองค์กรคงไม่ยุ่งยากซับซ้อน แต่ถ้าองค์กรมีหลายหน่วยงานย่อยที่เป็นแหล่งการเกิดและใช้งานข้อมูลต่างๆ อีกทั้งยังต้องการใช้งานข้อมูลจากภายนอกองค์กรอีก เราควรวิเคราะห์และจำแนกข้อมูลออกเป็นกลุ่มๆ
นั่นคือเหตุผลว่าทำไมจึงควรจำแนกกลุ่มข้อมูลเป็น 3 กลุ่มข้อมูล คือ ข้อมูลแผนที่ฐาน (Base Map) ข้อมูลทั่วไป (Common Data) ข้อมูลเฉพาะเรื่อง (Specific Data)
3 กลุ่มข้อมูล คืออะไร
1. ข้อมูลแผนที่ฐาน เป็นฐานของการเกิดข้อมูลชุดอื่น ๆ การเกิดขอมูล Spatial data ในระบบ GIS ควรเริ่มต้นที่แผนที่ฐานก่อน โดยแผนที่ฐานจะเป็นตำแหน่ง เส้นหรือพื้นที่ที่ใช้ในการอ้างอิงตำแหน่งสำหรับการสร้างข้อมูลอื่นๆ ซึ่งปกติจะเป็นการวาดซ้อนทับหรือนำข้อมูลจากเครื่องมือต่างๆมาอ้างอิงตำแหน่งในแผนที่ฐาน ชั้นข้อมูลที่เป็นแผนที่ฐาน เช่น
- แผนที่ฐานมาตราส่วน 1 : 50,000 ได้แก่ ถนน ทางน้ำ แหล่งน้ำขนาดใหญ่ เส้นชั้นความสูง เขตปกครอง ที่ตั้งสถานที่สำคัญ เส้นทางรถไฟ เป็นต้น
- แผนที่ฐานมาตราส่วน 1 : 1,000 ได้แก่ ถนน อาคาร แม่น้ำ ลำคลอง แหล่งน้ำ เขตปกครอง เป็นต้น
2. ข้อมูลทั่วไป (Common Data) เป็นชุดข้อมูลที่ไม่ใช่แผนที่ฐานและเป็นชั้นข้อมูลที่หลายหน่วยงานมีความต้องการใช้งานร่วมกัน เช่น
- แผนที่ฐานมาตราส่วน 1 : 50,000 ได้แก่ พื้นที่ป่าไม้ ชุดดิน ชุดหิน การใช้ประโยชน์ที่ดิน พื้นที่เสี่ยงดินถล่ม แหล่งน้ำใต้ดิน เป็นต้น
- แผนที่ฐานมาตราส่วน 1 : 1,000 ได้แก่ การใช้ประโยชน์ที่ดิน แนวท่อประปา แนวสายโทรศัพท์ แนวท่อระบายน้ำ ตำแหน่งผาท่อระบายน้ำ ขอบเขตแปลงที่ดิน เป็นต้น
3. ข้อมูลเฉพาะเรื่อง (Specific Data) เป็นข้อมูลที่มีการใช้งานเฉพาะหน่วยงานใดหน่วยงานหนึ่ง หรือเป็นข้อมูลที่ใช้ชั่วคราวเฉพาะเหตุการณ์ เป็นข้อมูลเฉพาะด้านซึ่งปกติหน่วยงานอื่นไม่มีความต้องการนำไปใช้งานประจำ เช่น
- แผนที่ฐานมาตราส่วน 1 : 50,000 ได้แก่ เส้นความกดอากาศ ตำแหน่งหมุดหลักฐาน พื้นที่ดินถล่ม พื้นที่น้ำท่วม ตำแหน่งแผ่นดินทรุด เป็นต้น
- แผนที่ฐานมาตราส่วน 1 : 1,000 ได้แก่ ตำแหน่งหม้อแปลงไฟฟ้า ตำแหน่งประตูระบายน้ำ ตำแหน่งจุดวางถังขยะ ตำแหน่งต้นไม้ขนาดใหญ่ควรค่าต่อการอนุรักษ์ สถานที่ท่องเที่ยวสำคัญ เป็นต้น
